Türk Neonatoloji Derneği’nin AstraZeneca Türkiye’nin koşulsuz desteğiyle başlattığı “Ten Tene Temasla Hayata Sarılsın” projesi ile yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde yatan prematüre bebekler ve anne/babaları arasında “ten tene temas” uygulamasının yaygınlaştırılması, sağlık çalışanları ve ailelerin bu konudaki farkındalıklarının artırılması hedefleniyor. Nisan ayında başlatılan proje kapsamında Türkiye’nin çeşitli illerinde yenidoğan yoğun bakım ünitesi olan hastanelerdeki sağlık çalışanlarına yoğun bakımda yatan prematüre bebeklerde ten tene temas konusunda teorik ve uygulamalı eğitimler verilmeye başlandı. Şu ana kadar Sivas, Bursa, Kocaeli ve Konya’da eğitimler tamamlandı. Önümüzdeki aylarda Adana, Aydın, Samsun ve Şanlıurfa’da verilecek eğitimlerle 200’ün üzerinde sağlık çalışanına ulaşılacak.
Türkiye’de 2022 yılında yaklaşık 1 milyon bebek doğdu ve bu bebeklerin yaklaşık 130 bini hayata vaktinden erken gözlerini açtı. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde ise 2020 yılında yaklaşık 13,4 milyon bebek yani her 10 bebekten 1’i prematüre olarak dünyaya geldi. Prematüre bebeklerin doğum haftasına bakıldığında yüzde 3,4’ünün çok küçük prematüre (28 hafta altı), yüzde 7,4’ünün küçük prematüre (28-31 hafta), yüzde 89,2’sinin ise sınırda prematüre (32-36 hafta) olarak dünyaya geldiği görülüyor.
Prematüre bebekler anne temasından, sesinden, sıcaklığından, kokusundan yoksun kalarak aslında anne karnındaki ortama hiç de benzemeyen koşullarda yaşamak durumunda kalabiliyor. Bu durum bebeklerin yenidoğan ünitelerinde geçirdikleri süre ne kadar uzunsa o kadar uzun sürüyor ve hem hastanede yatış sırasında hem de taburculuk sonrasında gerek bebek gerekse anne ve aile açısından ciddi adaptasyon sorunları ortaya çıkabiliyor. Yenidoğan ünitesinde yatan bebeklerin aileden ve özellikle anneden izole şekilde bakılması yerine annenin olabildiğince bebeğin bakımına katılabildiği ve aileyi merkeze koyan yaklaşımlar gitgide önem kazanıyor.
Bu ihtiyaçtan yola çıkarak, Türk Neonatoloji Derneği’nin nisan ayında AstraZeneca Türkiye’nin koşulsuz desteğiyle başlattığı “Ten Tene Temasla Hayata Sarılsın” projesi, yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde yatan prematüre bebekler ve anne/babaları arasında “ten tene temas” uygulamasını yaygınlaştırmayı, sağlık çalışanları ve ailelerin bu konudaki farkındalıklarını artırmayı ve nihai olarak bebek ölümlerini azaltmayı amaçlıyor.
Özellikle çok küçük ve küçük prematüre bebeklerde, bebeklerin cihazlara bağlı olabilmesi, daha kırılgan olarak değerlendirilmeleri gibi sebepler nedeniyle bu gruptaki bebeklerde ten tene temas uygulaması çok sınırlı yapılıyor ya da yapılmıyor. Ancak bu konuda farkındalık sağlanarak ve verilen eğitimlerle sağlık çalışanlarını daha da donanımlı hale getirerek ten tene temas uygulamasının yaygınlaştırılması adına önemli adımlar atılması mümkün.
Ten tene temas uygulaması, özellikle prematüre bebeklerde, bebeklerin vücut ısısının korunması, kalp ve solunum ritimlerinin dengelenmesi, anne sütünün doğum sonrası erken dönemde salgılanmasını ve yoğun bakım süresi boyunca devamlılığının sağlanması gibi pek çok alanda olumlu etkiler sağlayabilir.
Prematüre bebeklerde, anne-bebek arasında güvenli bir bağ kurulmasını ve bebeğin gelişiminin desteklenmesini hedefleyen “Ten Tene Temasla Hayata Sarılsın” projesi kapsamında 8 ilde yenidoğan yoğun bakım ünitesi bulunan hastaneler mükemmeliyet merkezine dönüştürüldü. Şu ana kadar Sivas, Bursa, Kocaeli ve Konya’daki eğitimler teorik dersler ve pratik uygulamalarla pekiştirilerek tamamlandı. Önümüzdeki aylarda Adana, Aydın, Samsun ve Şanlıurfa’da verilecek eğitimlerle toplamda 200’den fazla sağlık çalışanına ulaşılacak. Sağlık çalışanlarına verilen eğitimler sonucu proje kapsamında 1.300’den fazla prematüre bebek ve ailesinin bu uygulamadan yararlanması hedefleniyor. Mükemmeliyet merkezlerinin yer alacağı kurumlar: Urfa Harran Üniversitesi, Konya Şehir Hastanesi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Samsun 19 Mayıs Üniversitesi, Adana Çukurova Üniversitesi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Bursa Uludağ Üniversitesi ve Kocaeli Üniversitesi.
“Sadece hekimin uygun gördüğü bebeklere yapılabilen bu tekniği uygulayacak kişilerin eğitimli olması çok önemli”
Konuyla ilgili açıklama yapan Türk Neonatoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Esin Koç, “‘Ten tene temas’ uygulaması erken doğum sonrası bebek ve ailenin yoğun bakımda yaşayabileceği sorunların üstesinden gelmek amacıyla çoğunlukla gelişmiş ülkelerde uygulanan bir yaklaşım. Sadece hekimin uygun gördüğü bebeklere yapılabilen bu uygulama bebeğin uygun koşullarda annenin, mümkün değilse babanın ve hatta kardeşin çıplak göğsüne direkt temas olacak şekilde konumlandırılmasıyla gerçekleştirilen bir teknik. Basit gibi görünse de uygulamayı yaptıracak kişilerin eğitimli olması, uygulamaya en az 1 saat süreyle devam edilmesi, fiziki koşulların uygunluğu gibi etkenler oldukça önemlidir. Yenidoğan yoğun bakım ünitesi olan 8 ildeki hastanelerde yenidoğan ekibine nisan ayı itibarıyla ten tene temas konusunda teorik ve uygulamalı eğitimler vermeye başladık. Bu ünitelerde gerekli fiziksel düzenlemelerin yapılması sağlandı. Eğitim alan merkezlerdeki sağlık çalışanlarına eğitim öncesi ve sonrası ve uygulama başlatıldıktan sonra belirli aralıklarla yapılacak anketlerle konuya ilişkin bilgi ve düşüncelerini de takip etmeyi planlıyoruz. İlk olarak seçilen merkezlerden sonra ten tene temas uygulamasının Türkiye’deki tüm yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde uygulanabilmesi için gereken adımları atmayı ve uygulamayı genişletmeyi hedefliyoruz.”
“Ten tene temas farkındalığını artırmak ve toplum sağlığına katkıda bulunmak için üzerimize düşeni yapmaya hazırız”
AstraZeneca Türkiye Ülke Başkanı Ecz. Serkan Barış ise açıklamasında şunları söyledi: “Prematüre bebeklerin yaşamlarının ilk günleri hem onların sağlık ve gelişimleri hem de aileleri için oldukça hassasiyet gerektiren bir dönem. Erken doğumla dünyaya gelen bebeklerin sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için destekleyici uygulamalara ve nitelikli bakıma ihtiyaçları olduğu bir gerçek. AstraZeneca Türkiye olarak biz de erken doğan bebeklerin sağlıklı bir yaşam sürdürmeleri için gelişimlerini destekleyecek çalışmalara katkı sağlamayı önemsiyoruz. Türk Neonatoloji Derneği’nin ‘Ten Tene Temasla Hayata Sarılsın’ projesine verdiğimiz koşulsuz destekle, prematüre bebeklerin ve ailelerinin bu hayati önem taşıyan dönemi en sağlıklı şekilde atlatmalarına destek olmayı amaçlıyoruz.
Hekimin uygun gördüğü bebeklere uygulanan ‘ten tene temas’ uygulanması, bebeğin ve ailenin hayatını etkileyebilecek birçok sorunun çözümünde ve daha kaliteli bir anne bebek bağlanması sağlanmasında kilit rol oynuyor. Toplum sağlığına katkıda bulunmak ve bu konudaki farkındalığı artırmak için paydaşlarımızla iş birliği içinde çalışmaya devam edeceğiz.
