Kanser türleri, tedavisi ve gelişimine neden olan faktöre ilişkin bilgiler veren Prof. Dr. İrfan Çiçin, “En önemli risk faktörü sigaradır. Yaşlanma, kişisel veya ailede kanser öyküsü, aşırı kilo veya obezite, sedanter yaşam, alkol kullanımı, insan papilloma virüsü ve hepatit virüsü gibi bazı viral enfeksiyon türleri, belirli kimyasallara maruz kalma ve radyasyon genel risk faktörleridir.” dedi.
Kanser türleri ve yaygınlıkları hakkında kısa bir bilgi verebilir misiniz?
Yaşam boyu invaziv kanser tanısı alma olasılığı erkeklerde (%40,9), kadınlara (%39,1) göre biraz daha yüksektir. Erkeklerde çoğu kanser türü için daha yüksek riskin, büyük ölçüde sigara içmek gibi kanserojen çevresel ve davranışsal faktörlere daha fazla maruz kalmayı yansıttığı düşünülmektedir. Prostat, akciğer ve kolorektal kanserler erkeklerdeki tüm vakaların neredeyse yarısını (%48) oluşturur. Kadınlarda meme kanseri, akciğer kanseri ve KRK tüm yeni tanıların %52’sini oluştururken, yalnızca meme kanseri kadın kanserlerinin %31’ini oluşturmaktadır.
Kanser gelişimi ile ilişkili birincil risk faktörleri nelerdir?
En önemli risk faktörü sigaradır. Yaşlanma, kişisel veya ailede kanser öyküsü, aşırı kilo veya obezite, sedanter yaşam, alkol kullanımı, insan papilloma virüsü (HPV) ve hepatit virüsü gibi bazı viral enfeksiyon türleri, belirli kimyasallara maruz kalma, diğer çevresel faktörler, ultraviyole, radyasyon ve beslenme genel risk faktörleridir.
Kanserin teşhisinde kullanılan en yaygın tanı teknikleri nelerdir?
Kanserin teşhisini ikiye ayırmak gerekir. Yakınması olmayan hastalarda tarama yöntemleri (meme için mamagrafi, kolorektal tümörler için dışkı analizleri ve kolonoskopi, serviks kanseri için pap-smear prostat kanseri için yıllık muayene ve PSA testi) önemli tanısal yaklaşımlardır. Yakınması olan hastalarda ise tanısal süreç kanser bölgesi ve türüne göre değişmekle birlikte radyolojik yöntemler ve mutlaka biyopsi yapılması tanısal sürecin temel aşamalarıdır.
Kanser türlerinin tümü ele alındığında erken tanı, sağ kalım oranlarını nasıl etkilemektedir?
Sigara ile mücadeleye bağlı olarak akciğer kanser sıklığında hem kadın hem erkeklerde belirgin azalma görülmektedir. Ek olarak insan papilloma virüsü aşısını alan ilk grup olan 20’li yaşların başındaki kadınlar arasında 2012 ile 2019 yılları arasında rahim ağzı kanseri vakalarında %65’lik bir düşüş olmuştur.
Pandemiye rağmen ve önde gelen diğer ölüm nedenlerinin aksine, kanserden ölüm oranı 2019’dan 2020’ye (%1,5 oranında) düşmeye devam etmiştir. 1991’den bu yana genel olarak kanser ilişkili ölümlerde %33’lük bir azalma olmuştur ve tahmini 3,8 milyon kanser ilişkili ölüm erken tanı, etkin tedavi ve korunma yöntemleri ile engellenmiştir.
Kanser araştırmalarında özellikle heyecan verici veya umut verici bulduğunuz yeni atılımlar veya ilerlemeler var mı?
Hedefe yönelik tedaviler, immunoterapiler ve kapsamlı analizler sayesinde kişiye ve hastalıklara özgü tedavi yöntemlerinin hızla gelişmekte olması kanser ölümlerinde azalmaya önemli katkıda bulunmaktadır. Özellikle immunoterapilerle ve immunoterapilerin eklendiği kombinasyon tedavileri ile artık ileri evre (evre 4) aşamasındaki birçok kanser türünde kür elde etmek mümkün hale gelmiştir. İleri evre de dahi kanser, kür elde edilebilir ya da kronik bir hastalık haline gelmeye başlamıştır. Bu durum birkaç kanser tipi için değil birçok kanser türü için geçerlidir.
Tıbbi tedavilere ek olarak, kanser hastalarının genel yönetiminde destekleyici bakım nasıl bir rol oynuyor?
Destekleyici bakım hizmetleri olarak beslenme, psikolojik ve sosyal destek programlarının hastaların hem hastalığın hem de tedavinin yıpratıcı etkilerini en aza indirmek ve için gerekli programlardır. Bu destek programlarının kurumsal ve profesyonel ekiplerce sağlanması ülkemizde onkoloji tedavi süreçlerinin bir parçası olmalıdır. Destekleyici bakım başlığı atında tamamlayıcı tıp, geleneksel tıp veya alternatif tıp tanımlarıyla yapılan uygulamaların bilimsel tedavinin etkinliğini azaltma ya da yan etkileri azaltma gibi risklerini unutmamak gerekir.
